Türk Kangal (Karabaş) Çoban Köpeği İle Tarihe Nostaljik Bir Yolculuk Yrd. Doç. Dr. Orhan Yılmaz* Türkiye, Asya ve Avrupa arasında gerek coğrafi, gerek kültürel yönden bir köprü gibi işlev görmektedir. Binlerce yıllık insanlık tarihi boyunca bir geçit bölgesi olmuş, böylece çok çeşitli medeniyetlerin izlerine sahip olmuştur. Bu yönü ile Türkiye evcil hayvan genetik kaynakları yönünden de son derece zengin bir ülkedir. Birçok evcil hayvan türü bu coğrafyada yetiştirilir.
Sayıları onlarla ifade edilebilen koyun, at ve köpek ırklarının yanı sıra, birçok sığır, keçi, deve, manda, eşek, kedi, kümes hayvanı, arı, ipek böceği ve tavşan ırkı yetiştiriciliği yapılmaktadır.
İslamiyet Öncesi Dönemde Anadolu’da Kangal (Karabaş) Köpeği Köpek ilk evcilleştirilen ve insana en yakın hayvanlardan biri olmasına rağmen, Anadolu’nun çeşitli yerlerinde yapılan arkeolojik kazılarda, köpeklere ait çok az kalıntı bulunmuştur. Yılmaz (2008), Kültür ve Turizm Bakanlığından izin alarak Türkiye’nin en büyük on arkeoloji müzesinde gerçekleştirdiği bir çalışmada, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde köpeklere ait birkaç parça eser bulunmuştur.
Bu eserlerden sadece birisi çoban köpeği tarzında köpektir (Şekil 1).
Eser bir taş heykeldir ve M.
S. II. yüzyıla tarihlenen heykel, Ankara’nın Kazan İlçesi’nde toprak altından çıkarılmıştır. “Domuz Avı Sahnesi’ katalog adlı heykelde, elinde mızrak tutan atlı kişi, bir domuzu öldürmeye çalışmaktadır.
Böğründen yara aldığı görülen ve muhtemelen ölmüş durumda canlandırılmış bir çoban köpeği, yerde yatmaktadır.
Bazı kaynaklarda, British Museum’da sergilen bir takım kaya kabartma şekilleri (Şekil 2 ve 3) kanıt gösterilerek, Kangal (Karabaş) Köpeğinin yaklaşık 1.000 yıl önce Türkler tarafından Oı1a Asya’dan Anadolu’ya getirilmediği, bu köpeğin eski Anadolu medeniyetleri tarafından binlerce yıldır yetiştirildiği iddia edilmektedir. Bu kaya kabartmalarında görülen köpekler Kangal (Karabaş) Köpeği değil, Mastif (Molossus) tipi köpeklerdir.
Bu köpekler Romalılar zamanında savaşlarda kullanılmak amacı ile Şekil 1. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi alt salonunda sergilenen “Domuz Avı Sahnesi” heykeli Şekil 2. Astır/ulara ait Molossus (Mastif) Savaş Köpeği (Kırmızı, 1994) TARİH MART 2013 45
